Τετάρτη 12 Δεκεμβρίου 2007

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΑΜΒΡΑΚΙΚΟΥ(εισηγητής: κ. Βασίλας Μάρκος)

Εισαγωγή

Οι εκπαιδευτικοί πολλές φορές χρειάζεται να διδάξουν θέματα που αφορούν περιβαλλοντικά θέματα. Οι εκπαιδευτικοί είναι αυτοί που θα πρέπει να συμβάλουν ώστε οι μαθητές να αλλάξουν τις προϋπάρχουσες αντιλήψεις τους, με επιστημονικές γνώσεις, ακόμη θα πρέπει να ευαισθητοποιήσουν τους μικρούς μαθητές σε περιβαλλοντικά θέματα ώστε οι αυριανοί πολίτες να αποκτήσουν περιβαλλοντική συνείδηση. Αυτό παίρνει ιδιαίτερη σημασία για τους εκπαιδευτικούς που εργάζονται σε ιδιαίτερους περιβαλλοντικά χώρους. Ένας από αυτούς είναι και ο Αμβρακικός κόλπος. Για να πετύχουν αυτόν τον στόχο θα πρέπει οι ίδιοι να γνωρίζουν για την βιωσιμότητα του κόλπου. Θα πρέπει οι ίδιοι να έχουν ξεπεράσει τους μύθους σχετικά με την ρύπανση τη μόλυνση και τους λόγους που προκαλούν αυτά.

Το ίδιο το εκπαιδευτικό σύστημα βοηθάει τους εκπαιδευτικούς να γνωρίζουν για τα περιβαλλοντικά θέματα και ειδικά για τα περιβαλλοντικά προβλήματα της περιοχής τους εργασίας του ή και οι ίδιοι ζουν στην άγνοια και στην παραπληροφόρηση;

Υπάρχει διαφοροποίηση μεταξύ των εκπαιδευτικών; Τι είναι εκείνο που βοηθάει τους εκπαιδευτικούς να εμπλουτίζουν τις γνώσεις τους;

Γενικά

Στις τελευταίες δεκαετίες με τη ραγδαία αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού, την ολοένα και μεγαλύτερη συγκέντρωσή του σε αστικά κέντρα, τη γρήγορη βιομηχανική ανάπτυξη και την άνοδο του βιοτικού επιπέδου, οι ανθρώπινες ανάγκες για τις υπηρεσίες του φυσικού περιβάλλοντος αυξήθηκαν με τρομακτικό ρυθμό.

«Το πρόβλημα της υποβάθμισης ή και καταστροφής του φυσικού περιβάλλοντος δεν είναι νέο, ποτέ όμως δεν είχε πάρει τη διάσταση που έχει σήμερα. ολόκληρος ο Πλανήτης μας ρυπαίνεται με τέτοιο ρυθμό που πολλοί αμφιβάλλουν αν θα μπορέσει να διατηρηθεί η ζωή πάνω σε αυτόν για πολύ μεγάλο διάστημα. Ενεργώντας ιδιοτελώς και κοντόφθαλμα όλοι μας, άλλοι περισσότερο και άλλοι λιγότερο, συμβάλλουμε κάθε ημέρα, όλο το χρόνο, στη ρύπανσή του και στην εξάντληση των φυσικών πόρων. Εν γνώσει μας ή χωρίς να το καταλαβαίνουμε πριονίζουμε το κλαδί πάνω στο οποίο καιγόμαστε, δηλητηριάζουμε το πηγάδι από το οποίο πίνουμε νερό» (Κώττης, 1994, σ.17).

«Τα σχολεία πρέπει να εμπλέκουν τα παιδιά σχολικής ηλικίας στις τοπικές και περιφερειακές μελέτες περιβαλλοντικής υγείας, συμπεριλαμβανομένων των μελετών για την ασφάλεια του πόσιμου νερού, των μελετών για τις αποχετεύσεις, τα τρόφιμα και τα οικοσυστήματα και τις σχετικές δραστηριότητες, συνδέοντας αυτές τις μελέτες με υπηρεσίες και έρευνες σε εθνικούς δρυμούς, εκτροφεία άγριας ζωής, τοποθεσίες οικολογικής κληρονομιάς κ.λ.π.» (Deri, 2005).

Οι ελληνικοί υγροβιότοποι αποτελούν μέγα φυσικό, οικονομικό, κοινωνικό και πολιτιστικό κεφάλαιο της χώρας αλλά και όλης της Ευρώπης. Η διαπίστωση αυτή είναι τεκμηριωμένη επιστημονικά και έχει γίνει αποδεκτή, τουλάχιστον θεωρητικά, τόσο από την Ελληνική Πολιτεία όσο και από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η προστασία και συνετή διαχείριση των υγροβιότοπων δεν έχει προχωρήσει στην πράξη με ικανοποιητικό τρόπο, παρά τα θετικά βήματα. Εξακολουθεί η απώλεια και υποβάθμιση των υγροβιότοπων της Ελλάδας από διάφορα αίτια.(Πανταζής και Γεράνης, 1996).

Οι εκπαιδευτικοί είναι ο βασικότερος παράγοντας που θα επηρεάσει και θα ευαισθητοποιήσει του μικρούς μαθητές σε περιβαλλοντικά θέματα και προβλήματα. Περιβαλλοντικά θέματα- προβλήματα που θα ευαισθητοποιήσουν εύκολα τους μαθητές είναι τα τοπικά θέματα, είναι τα περιβαλλοντικά προβλήματα που βιώνει στο φυσικό περιβάλλον που ζει ο μαθητής. Για να μπορέσουν οι εκπαιδευτικοί να παίξουν το ρόλο αυτόν θα πρέπει οι ίδιοι να γνωρίζουν οι ίδιοι τα πραγματικά τοπικά περιβαλλοντικά προβλήματα.

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ

Έγινε μια έρευνα στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση για τις αντιλήψεις των εκπαιδευτικών γύρω από την βιωσιμότητα του κόλπου

Χρησιμοποιήθηκε ερωτηματολόγιο σε ένα πολύ μεγάλο δείγμα τόσο μεγάλο που ως ένα βαθμό δεν αποτελεί δείγμα αλλά πλησιάζει το σύνολο των εκπαιδευτικών που εργάζονται στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση γύρω από τον Αμβρακικό κόλπο.

Συγκεκριμένα το ερωτηματολόγιο εξέταζε τα θέματα:

Ανθρωπογενή επιβάρυνση

n Κατασκευή των φραγμάτων Λούρου και Πουρναρίου στον Άραχθο.

n Κατασκευή υπόγεια διάβασης Ακτίου – Πρέβεζας

n Δραστηριότητες πρωτογενούς τομέα

Κτηνοτροφικές μονάδες. Χοιροστάσια –Βουστάσια-πτηνοτροφεία

Γεωργική καλλιέργεια . Λιπάσματα (άζωτο-Φόσφορος-Ευτροφισμό) –Φυτοφάρμακα- Ζιζανιοκτόνα(τοξική ρύπανση)

Ιχθυοτροφεία : Περιττώματα ψαριών- διαφυγή γόνου- υπολλείματα τροφών

n Δραστηριότητες δευτερογενούς τομέα

Ελαιοτριβεία: Ρύπανση υδάτων –δυσοσμία-αισθητική ρύπανση-τοξική ρύπανση

Σφαγεία: Έλλειψη βιολογικών- αύξηση οργανικών ενώσεων –λιπών –Ευτροφισμό.

Τυροκομεία: Αύξηση οργανικού φορτίου.

n Δραστηριότητες τριτογενούς τομέα

Εμπόριο: Μικρή δραστηριότητα- κίνδυνος ατυχήματος-Αποθήκες πετρελαίου

n Αστική ρύπανση

Έλλειψη Χ.Υ.Τ.Α.- Έλλειψη βιολογικών καθαρισμών

Χαρακτηρίζεται ευτροφικός κόλπος

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ

Το δείγμα της έρευνας

Το ερωτηματολόγιο συμπληρώθηκε από 82 εκπαιδευτικούς σε 15 σχολεία όλων των τύπων.

Χαρακτηριστικά του Δείγματος

1. Φύλλο: Άνδρες 46%, Γυναίκες 54%

2.Ειδικότητα: Δάσκαλοι 86% Καθ. Φυσ.Αγ.6% Καθ. Αγγ.7%

Άλλοι 1%

3.Ηλικία: 20-30 (18%), 30-40(50%), 40-50(18%), 50-60(14%)

4.Σπουδές: Παιδ. Ακαδ. 50%, Μετ. 15%, Παιδ. Τμήμα. 50%

5.Εμπειρία περιβ. Εκπαιδ. 18%

6.Κάτοικοι περιοχής: 68%

ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

1. Ρύπανση: Το 68% σωστές απαντήσεις για τα φυσικά χαρακτηριστικά.

Το 82% πιστεύει ότι έχει πρόβλημα η βιωσιμότητα του κόλπου.

2. Ευτροφισμός: 45,66% απάντησαν θετικά για τον ευτροφισμό.

3. Μεταφορές: 62% πιστεύουν ότι έχει πρόβλημα με τις μεταφορές αλλά το 28% απαντούν σωστά στο πρόβλημα.

4. Βιομηχανική δραστηριότητα: 54% απάντησαν ότι δεν υπάρχει βιομηχανική δραστηριότητα

5. Αστικά λύματα: Το 54% πιστεύει ότι υπάρχει πρόβλημα αλλά μόνο το 21% τεκμηριώνει την άποψή του.

6. Γεωργική δραστηριότητα: 83% απαντά σωστά για την γεωργική δραστηριότητα και το 60% για την βιολογική καλλιέργεια

7. Κτηνοτροφικές δραστηριότητες: 51% σωστές απαντήσεις.

8. Ιχθυοκαλλιέργειες: Μόνο το 39% απάντησαν σωστά.

9. Μεταποιητικές δραστηριότητες:39% σωστές απαντήσεις

10. Αποθήκες πετρελαιοειδών: 44% σωστές απαντήσεις

11. Μόνιμες παρεμβάσεις: Άκτιο – φράγματα: 62% δεν γνωρίζουν για την ζεύξη και 48% σωστά για τα φράγματα.

12. Λεκάνη απορροής: 39% απάντησαν σωστά για την λεκάνη απορροής

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ –ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

n Οι εκπαιδευτικοί γενικά πιστεύουν ότι υπάρχει πρόβλημα ρύπανσης και βιωσιμότητας του Αμβρακικού κόλπου αλλά δε φαίνεται από τις απαντήσεις τους να γνωρίζουν τις πηγές και τα χαρακτηριστικά της ρύπανσης. Πιο συγκεκριμένα, για τον ευτροφισμό οι γνώσεις τους είναι ελάχιστες ενώ απαντούν ότι ο κόλπος είναι έντονα ευτροφικός χωρίς να τεκμηριώνουν την άποψή τους αυτή, ενώ φαίνεται επίσης ότι δε γνωρίζουν που οφείλεται και ποια είναι τα χαρακτηριστικά του. Μεγάλο ποσοστό εκπαιδευτικών δείχνει να μη γνωρίζει τι είναι τα αστικά λύματα, ποιες οι επιπτώσεις τους σε έναν αποδέκτη, και πώς μπορούν αυτές να περιοριστούν.

§ Οι αντιλήψεις των εκπαιδευτικών γύρω από τη συμβολή των γεωργικών πρακτικών στην περιοχή στη ρύπανση του Αμβρακικού κόλπου, είναι σύμφωνες με αντίστοιχα επιστημονικά συμπεράσματα. επίσης, είναι γνώστες των προβλημάτων που δημιουργούνται και από την κτηνοτροφική δραστηριότητα στην περιοχή.

§ Για τις επιπτώσεις της λειτουργίας των ιχθυοτροφείων στην περιοχή, παρουσιάζουν την μεγαλύτερη άγνοια, και δε μπορούν να τις συνδέσουν με τη βιωσιμότητα του Αμβρακικού κόλπου. Όσο αφορά στις επιπτώσεις από μεταποιητικές δραστηριότητες ένα σχετικά μικρό ποσοστό φαίνεται να τις γνωρίζει. Για τις επιπτώσεις από θαλάσσιες μεταφορές, παρόλο που απαντούν ότι υπάρχει σοβαρό πρόβλημα, ελάχιστοι γνωρίζουν ότι το πρόβλημα ουσιαστικά αφορά στον κίνδυνο ατυχήματος, λόγω της παρουσίας των δεξαμενών πετρελαίων στην περιοχή.

§ Αναφορικά με τις επιπτώσεις από τις μόνιμες παρεμβάσεις με τα φράγματα που έχουν γίνει στους ποταμούς που εκβάλουν στον κόλπο και επηρεάζουν τα νερά του, φαίνεται ότι οι εκπαιδευτικοί τις γνωρίζουν. Το αντίθετο προκύπτει για το έργο της ζεύξης, γεγονός αναμενόμενο καθώς είναι μια πρόσφατη παρέμβαση και δεν υπάρχουν μελέτες για τις επιπτώσεις της.

§ Η έρευνα έδειξε ότι με η εμπειρία και η ηλικία έπαιξαν ρόλο στην καλύτερη προσέγγιση των μελετώμενων θεμάτων, αλλά ο συνολικός μέσος όρος των σωστών απαντήσεων δεν ήταν συνολικά ικανοποιητικός. Με παρόμοιο τρόπο φαίνεται να παίζει ρόλο και ο χρόνια διαμονής στην υπόψη περιοχή.

§ Όλοι οι εκπαιδευτικοί πιστεύουν ότι υπάρχει μεγάλη έλλειψη γνώσεων πάνω στα θέματα αυτά και δεν αισθάνονται ότι είναι σε θέση να δώσουν στους μαθητές τις σωστές πληροφορίες για τα τοπικά περιβαλλοντικά προβλήματά τους. Ζητούν από διάφορες πηγές να πάρουν γνώσεις για το περιβάλλον και πιστεύουν ότι το αναλυτικό πρόγραμμα θα πρέπει να αλλάξει και να δώσει χώρο ώστε να προστεθούν κεφάλαια με τα τοπικά προβλήματα κάθε περιοχής.

Προτάσεις

Σύμφωνα με τις παραπάνω τάσεις, διαπιστώνεται ότι συνολικά οι εκπαιδευτικοί του δείγματος δεν είναι επαρκώς ενημερωμένοι για τα περιβαλλοντικά προβλήματα της περιοχής όπου ζουν και εργάζονται. Το εύρημα αυτό εύλογα δημιουργεί ανησυχία σχετικά με το έργο που αναμένεται να επιτελέσουν στα πλαίσια της ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των μαθητών τους για περιβαλλοντικά ζητήματα και προβλήματα ξεκινώντας από το τοπικό επίπεδο. Τα αποτελέσματα της έρευνας αυτής οδηγούν στη διατύπωση προτάσεων όπως ενδεικτικά αυτές που ακολουθούν.

Το αναλυτικό πρόγραμμα όλων των τάξεων του σχολείου είναι ανάγκη να περιλαμβάνει θέματα τοπικού ενδιαφέροντος. Χαρακτηριστικά υποστηρίζεται από τον Deri (2005) «Μια εξαντλητική επανεξέταση των αναλυτικών προγραμμάτων σπουδών πρέπει να λάβει χώρα, ώστε να διασφαλιστεί μια πιο επιστημονική προσέγγιση, που να περιλαμβάνει περιβαλλοντικά και αναπτυξιακά ζητήματα, καθώς και δημογραφικές πλευρές και συνδέσεις τους» ακόμη πολύ σωστά υποστηρίζει ότι «Τα σχολεία πρέπει να εμπλέκουν τα παιδιά σχολικής ηλικίας στις τοπικές και περιφερειακές μελέτες περιβαλλοντικής υγείας, συμπεριλαμβανομένων των μελετών για την ασφάλεια του πόσιμου νερού, των μελετών για τις αποχετεύσεις, τα τρόφιμα και τα οικοσυστήματα και σε σχετικές δραστηριότητες, συνδέοντας αυτές τις μελέτες με υπηρεσίες και έρευνες σε εθνικούς δρυμούς, εκτροφεία άγριας ζωής, τοποθεσίες οικολογικής κληρονομιάς κ.λ.π».

Προώθηση της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Ο Χρυσαφίδης (2005) εύστοχα υποστηρίζει ότι «Η περιβαλλοντική Εκπαίδευση επιχειρεί μια ανατροπή της συμπεριφοράς του μαθητή απέναντι στο περιβάλλον, μια συμπεριφορά που δημιουργήθηκε κάτω από το πρίσμα μιας αχαλίνωτης ανάπτυξης και καταναλωτικής μανίας, ενάντια σε παραδοσιακές και ανθρωποκεντρικές συνήθειες, με αποτέλεσμα την απομάκρυνση του ανθρώπου από βασικά χαρακτηριστικά της φύσης του. Με την περιβαλλοντική εκπαίδευση επιδιώκεται μια μεταβολή της ανθρώπινης δράσης από εχθρική και καταστροφική προς το περιβάλλον, σε δράση περιβαλλοντικά φιλική, και με απώτερο στόχο μια οικολογικά ευαισθητοποιημένη συμπεριφορά. Κατά συνέπεια το έργο της περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης είναι ιδιαίτερα σημαντικό. Η περιβαλλοντική εκπαίδευση αποτελεί πλέον συστατικό στοιχείο της ζωής ως μια προσπάθεια ευαισθητοποίησης των μαθητών απέναντι στο περιβάλλον».

Τα σχολεία να ανοίξουν στην κοινωνία και να συνδιοργανώνουν ημερίδες με τοπικά θέματα με τους τοπικούς φορείς όπως δήμου και οργανώσεις περιβαλλοντικές των πολιτών για ενημέρωση των εκπαιδευτικών. Υποστηρίζεται από τον Deri (2005), ότι «Σε αντίθεση με την παγκόσμια γνώση που διδάσκεται στα σχολεία σε όλο τον κόσμο, η γηγενής γνώση αναφέρεται σε μεγάλο βαθμό στο βιογεωργαφικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά της τοπικής κοινότητας. Η σπουδαιότητά της σε σχέση με τις βιώσιμες κοινοτικές πρακτικές, ιδιαίτερα στις αναπτυσσόμενες χώρες, έχει ευρέως συζητηθεί και ερευνηθεί πρόσφατα, ενώ εξεταζόταν ο ρόλος της στην ανακάλυψη τεχνικών προσαρμογής στις αλλαγές των κλιματολογικών συνθηκών, στην προστασία της βιοποικιλότητας και στη σώφρονα χρήση των φυσικών πόρων. Έχοντας αντιληφθεί αυτό το φαινόμενο οι προσανατολισμένοι στην βιωσιμότητα, εκπαιδευτικοί του Burlihgtion, στο Βέρμοντ των Ηνωμένων Πολιτειών, σχεδίασαν ένα μαθησιακό πρόγραμμα ώστε οι μαθητές της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης να συναντούν συχνά και να αλληλεπιδρούν με τους ηλικιωμένους της κοινότητας. Αυτό το πετυχημένο πρόγραμμα άλλαξε την καθημερινή ζωή των απομονωμένων ηλικιωμένων ατόμων και δημιούργησε μια μοναδική μαθησιακή ευκαιρία για την επόμενη γενιά της κοινότητας». Διάχυση της περιβαλλοντικής γνώσης σε τοπικό επίπεδο με τη διοργάνωση σεμιναρίων και αξιοποίηση των τοπικών μέσων ενημέρωσης και την υποστήριξη της συμμετοχής εκπαιδευτικών και πολιτών της περιοχής σε αυτά.

Δεν υπάρχουν σχόλια: